De Mosselkwekerij
In onze sector is élk jaar anders
YERSEKE – Het mosselseizoen is eind juni al geopend, maar de Nederlandse aanvoer is nog maar mondjesmaat. Gespannen kwekers maken zich zorgen over de kostprijs, de veilingprijs, de markt, de groei op het Wad, grote mosselsterfte op de Oosterschelde, kortom: over hun toekomst. Jos Steketee van De Mosselkwekerij/YE 72 ‘Sursum Corda’ trekt lessen en houdt moed.
,,In afwachting wanneer de IHC-patenten worden geleverd bij scheepswerf Kooiman Van Os voor de YE 72 denk ik na over mijn toekomst als mosselkweker. Onvoorstelbaar veel is er gebeurd de laatste jaren. Ik stel mijzelf zelfs de vraag of ik überhaupt nog wel mosselkweker wil blijven?! Langzaam laat ik mezelf meevoeren in gedachten hoe het vroeger geweest moet zijn hoe opa ooit begon als mosselkweker.
Opa moest tobbelen
Een aantal weken geleden viel er een Visserijnieuws-special uit 2001 door de brievenbus. Ik bladerde er in om te zien waarom iemand dit blad bij ons afleverde. Al snel zag ik dat er een artikel over opa Johannes Steketee in stond. De kop die er boven stond was: ‘Kweker Johannes Steketee moest ook wel eens tobbelen’. Het artikel beschrijft hoe de grondlegger van ons bedrijf in 1936 op 13-jarige leeftijd is begonnen als koeienwachter. En drie jaar later in de oesters actief werd. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij zelfstandig ondernemer: ‘pannenboer’, met zo’n 60.000 pannen. De fatale vorstperiode in 1963 maakte in één klap een eind aan alle handelsactiviteiten van oesterkweker Johannes Steketee.
Opa zat echter niet bij de pakken neer, met de aangekochte YE 53 viste hij op slippers. Kocht vervolgens het mosselkweekbedrijf van Veltman met de HA 18. Zo’n 50 weken per jaar was hij bezig met het kweken van mosselen in de Waddenzee. In 1970 werd de YE 70 gebouwd bij Scheepswerf Duivendijk. Dat prachtig scheepje van 29 x 5 x 2.50 meter leverde in 1973 maar liefst 27.000 mosselton netto aan de veiling voor een gemiddelde prijs van twaalf gulden per mosselton. In de jaren die volgden nam Johannes nog enkele kweekbedrijven over. Maar het ging niet altijd over rozen, consumptiemosselen vielen onder het zaad en zeesterren aten alles op. Alles overziende stelt Johannes Steketee vast dat alle boekjaren verschillend zijn: ‘In onze sector is het elk jaar anders.’
Nieuw tijdperk
Het artikel laat helder zien dat er niets is veranderd als het gaat over het verloop van de jaren. Vele ‘ups en downs’ heeft opa meegemaakt in zijn loopbaan. Als ik nu kijk naar onze sector hoe de afgelopen jaren zijn geweest, dan kan ik daar wel een boek over schrijven. In 1995 kwam ik als 16-jarig broekje aan boord. Prachtige jaren heb ik meegemaakt. Vanaf 2008 brak er een totaal nieuw tijdperk aan. Een convenant werd tussen ministerie en ngo’s gesloten. Zaadvisgronden in de Waddenzee moesten worden ingeleverd. ‘Verduurzaming’ van de sector werd ons opgedragen. Innovaties moesten worden opgestart. Investeringen in mosselzaadinvanginstallaties waren noodzakelijk voor onze nieuwe manier van grondstofvoorziening. Miljoenen gingen er mee gemoeid, de kostprijs vertienvoudigde en intussen kwamen de prijzen per mosselton onder druk te staan. Bij veel bedrijven raakte de buffer op. Mosselkweekbedrijven komen in de verkoop te staan en worden verkocht. Een groot aantal kwekers roept: Hoe moet dat nu verder? Een coöperatie – De Mossel Compagnie - leek de uitkomst te zijn voor een stabiele prijs in de markt. Maar helaas werd niet het gewenste resultaat bereikt wat we als kwekers voor ogen hadden. Maar wat nu? Een aantal kwekers kiest ervoor een samenwerking met een handelspartij aan te gaan. Wat nog over is van de vrije kwekers wacht gespannen af hoe dit seizoen er uit gaat zien.
Strop
Opa zei, elk jaar is anders! Dat zal dan ook nu wel weer zo zijn. In mei constateerden we een ‘schuimalg’ in de Oosterschelde waar de mosselen van dood gaan als er te veel van is. Een ramp voltrekt zich in de Oosterschelde. Oost van de Zeelandbrug is ongeveer 75% van de mosselen dood. West van de Zeelandbrug lijkt de schade minder te zijn, maar met een schatting van gemiddeld 30% zal ik daar niet ver naast zitten. Dit betekent voor de sector een grote economische strop!
Het mosselseizoen is van start gegaan. Mondjesmaat worden er mosselen uit de Oosterschelde geleverd Visgewichten in de Waddenzee zijn op moment van schrijven nog niet echt goed. Graag willen we beginnen met leveren, want de zeesterren trekken ook rond of ze lang niet hebben gegeten… Gelukkig hebben we een mooie deal kunnen maken met Delta Mossel voor de mosselen die wij in de Oosterschelde hebben liggen. En zijn we nu gestart met het leveren van Zeeuwse mosselen. Het oogstseizoen van de mosselzaadintvanginstallaties komt er ook weer aan. Jong mosselzaad, nieuwe grondstof wat nodig is voor de toekomst. Nu nog de percelen, als de gewenste optimalisatie van de mosselpercelen in de Waddenzee gerealiseerd zal worden bied dat weer hoop voor de toekomst.
Praag en Hongkong
Tijdens de opening van het mosselseizoen was ik mee om onder andere de pers te woord te staan. Een Belgische verslaggever vroeg mij hoe het met de mosselconsumptie is gesteld. Ja, dat is ook een punt wat aandacht nodig heeft, zeker als het gaat om de mosseleter. Die vergrijst, mosselpromotie voor de jonge eter is dus hard nodig. En ook de ontwikkeling van nieuwe markten biedt toekomstperspectief. Een mosselweek in Praag en een mosseldag in Hongkong. Ja er wordt wel het een en ander gedaan en wij moeten dat als kweek en handel blijven doen. Want als er meer vraag naar mosselen komt ontstaat er een gezondere situatie tussen vraag en aanbod. Onbegrijpelijk eigenlijk dat niet iedereen inziet dat het puur genieten is, zo’n heerlijk gezond pannetje Zeeuwse mosselen.
Businessplan
Aan het begin vroeg ik mijzelf af of ik nog wel mosselkweker wil blijven? Wat zou opa gezegd hebben als ik hem die vraag stelde? Hij zou zeggen: Jos, vroeger was het ook niet makkelijk, ik heb veel moeten ‘tobbelen’. Maar ga niet bij de pakken neer zitten. Zoek naar nieuwe kansen, in ’63 moest ik ook wat anders gaan doen. En niet één jaar is het zelfde. Inderdaad opa, u hebt gelijk! Verliezers hebben een excuus en winnaars hebben een plan! Wat is je plan? Ik geloof nog steeds dat efficiënte samenwerking de oplossing is met toekomstperspectief. Hoe? Dat is iets wat iedere ondernemer zelf moet bedenken! Daar ben je tenslotte ondernemer voor. Cruciaal is wel dat je op tijd je plan klaar hebt. Want zonder plan ga je bij de pakken neer zitten. Tijden veranderen, de markt verandert, ja alles is anders als vroeger. Let op, mosselsector! Is je businessplan klaar?! Want als je te laat bent, mis je de boot…
Jos Steketee
Ye-72 / De Mosselkwekerij